 |
| Zwartkoprietzanger met Bram Ubels, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek) |
Op 21 april had Bram Ubels, vergezeld door Jillis Roos, in de Ooijsche Graaf de netten opgesteld voor een CES-ringochtend. Hierbij worden
van een half uur voor zonsopgang tot zes uur er na vogels gevangen en
geringd. Om vijf over zeven hing een zanger in het net, die Bram determineerde als Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon,
een nieuwe soort voor Nederland! De soort moet officieel nog wel aanvaard worden door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna, maar dat zal gezien de beschikbare details geen probleem worden.
Met reeds ook Kleine Sprinkhaanzanger, Struikrietzanger, Veldrietzanger, twee Sperwergrasmussen, Cetti's Zanger, Dwerggors en vele andere, iets minder zeldzame, maar toch erg bijzondere soorten, in de netten bewijst de CES-locatie in de Ooijpolder dat ook ver in het binnenland men altijd scherp dient te zijn op leuke soorten!
Hieronder het verhaal van de vangst en het vervolg, geschreven door Bram Ubels.
'Op donderdagochtend 21 april 2016 werd in het kader van het Constant Effort Site project (CES) de eerste ringsessie van het jaar gehouden in de Ooijse Graaf, een gebiedje met riet en wilgenbos in de Ooijpolder bij Nijmegen. Iets voor zevenen liep ik de eerste ronde langs de netten, opgesteld in het riet. De eerste ringsessie van het jaar is doorgaans niet zo spannend: er zijn nog niet heel veel broedvogels terug uit de overwinteringsgebieden en er zijn nog geen uitgevlogen jongen. De vangsten zijn dus vaak ook laag. Zo ook deze ochtend.
In de rij opgestelde netten zag ik zo snel maar drie vogeltjes hangen. In het eerste net een Tjiftjaf, in het net erna twee vogels waarvan eentje helemaal onder in het mistnet. Vanaf een meter of tien zag ik de markante koptekening van een Rietzanger. “Leuk!” dacht ik, want Rietzangers broeden niet of nauwelijks in de regio en deze soort vangen we in het voorjaar slechts sporadisch. Toen ik naar de vogel liep riep deze één keer. Een opvallend en smakkende ‘tek’. Er ging niet direct een belletje rinkelen, maar het had wel mijn aandacht getrokken. De vogel hing met de onderkant naar mij toe en toen ik er naast stond om hem uit het net te halen zag ik dat er iets niet klopte waardoor mijn hartslag met factor honderd omhoog ging. Met name de geheel witte keel viel mij vanuit deze houding op. Maar ook de subtiele flankstreping, donkere pootkleur en wat andere verhoudingen van vleugellengte deden me realiseren dat ik met een nieuwe soort voor Nederland te maken had! Vol adrenaline haalde ik de vogel uit het net en riep naar Jillis Roos, die wat verderop stond, dat ik iets héél erg leuks had gevangen. Toen ik riep dat ik een Zwartkoprietzanger had geloofde hij me natuurlijk voor geen meter, Jillis was tenslotte voor het eerst op deze ringbaan. “Jillis ik heb écht een Zwartkoprietzanger” riep ik een aantal keer achter elkaar waarop Jillis toch wat zenuwachtig naar me toe kwam. Toen hij de vogel zag riep hij een aantal keer “maar dit is écht een Zwartkoprietzanger”. Vol ongeloof en met een enorme big smile keken we elkaar aan. Wow, we hadden echt een nieuwe soort voor Nederland in handen. Er werd een plaatje gemaakt en gedeeld in een appgroep. Snel de vogel in een zakje en de rest waarschuwen.
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek) |
Pas toen het adrenalinepijl een ieniemienie beetje gedaald was realiseerden we ons dat we even goed moesten bedenken wat verstandig was om te doen. Meteen een dilemma: bekend maken of niet? Omdat ik niet helemaal in staat was om helder na te denken belde ik Christian Brinkman voor advies. We zitten in een niet vrij toegankelijk gebied, zijn bezig met een ringsessie en moeten rekening houden met verstoring ivm het broedseizoen. In overleg met Christian en Later ook Pieter van Veelen leek het ons verstandig de vangst voorlopig stil te houden. We konden hier niet zomaar honderden vogelaars ontvangen die ongetwijfeld geïnteresseerd zouden zijn. Daarnaast was niet duidelijk of de vogel na vrijlating überhaupt nog waarneembaar zou zijn en mensen konden niet op eigen houtje in het gebied gaan zoeken. Het nieuws had zich echter binnen no time al van appgroep naar appgroep verspreid en zo veel vogelaars bereikt. Op verzoek is de vangst op websites stil gehouden. Geen van de aanwezigen had een fatsoenlijke camera bij zich en dus zijn Harvey van Diek en Martijn Verdoes gevraagd om foto’s te komen maken ter documentatie. Daar zeiden zij uiteraard geen nee tegen. Bas Kok, Anne Kwak, Jillis Roos, Frans Schepers, Erik Ernens, Erik Lam, Harvey van Diek, Martijn Verdoes en ondertekende hebben de vogel in de hand gezien. Iets voor achten is de vogel weer losgelaten. De rest van de ringcessie is de vogel niet meer gezien of gehoord. Het leuke van deze vangst is ook dat er tijdens CES geen geluid wordt gebruikt om vogels aan te trekken. Het is dus een spontane vangst. De vleugellengte was aan de lange kant wat deed vermoeden dat de gevangen vogel een mannetje was. Dat gaf ons de hoop dat de Zwartkoprietzanger later op de dag misschien wel zingend waar te nemen zou zijn.
In de avond is met een select groepje vogelaars, die zijn betrokken bij de ringwerkzaamheden in de Ooijse Graaf, gezocht. En verdomd, om iets over achten vond Frank Majoor de vogel 100 meter van de ringbaan zingend terug! Niet te geloven! Op korte afstand hebben we goede opnames kunnen maken ter documentatie, maar ook hierbij was de vogel niet te zien. Omdat de zingende vogel vanaf de openbare weg te horen was en omdat vogelend Nederland al op de hoogte was van de vangst is besloten de waarneming openbaar te maken. Iedereen was welkom om naar de vogel te komen luisteren, mist men het gebied niet zou betreden. In de daaropvolgende dagen hebben enkele honderden vogelaars de Zwartkoprietzanger bezocht. De zangactiviteit concentreerde zich in de ochtend en avond en leek daarbij vooral temperatuurafhankelijk te zijn. Hoe warmer, hoe frequenter en luider de vogel begon te zingen. Het was daarom jammer dat de temperatuur op de dagen na de vangst steeds daalde. Volgens weeronline werd het zelfs de koudste eind april sinds 1989! Uiteindelijk denk ik dat vrijwel alle bezoekers de vogel hebben gehoord, al dan niet met parabool.'
 |
| 21 april, 22:43uur. Tot laat in de avond werd gepost in de hoop op een zingende Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
De
volgende ochtend stonden om kwart over vijf de eerste twitchers reeds op de Kerkdijk. Enkele van de eerste vogelaars hoorden om 6:40 de
rietzanger weer zingen, iets ten oosten van de ringplek.
 |
| 5:59uur. Het was 22 april al vroeg druk op de dijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Hierna was
hij onregelmatig, vaak moeizaam, te horen in het ochtendkoor aan
rietvogels. Met behulp van een geluidsparabool, die gebruikt wordt
voor het maken van opnamen, en een koptelefoon, konden ook de minder
goed horenden de Zwartkoprietzanger horen. De zang lijkt wat op die van een
Kleine Karekiet, alleen is deze iets sneller en vermengt met
kenmerkende 'wuuwuu' tonen.
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek) |
Velen stonden in de opkomende zon gespannen te wachten op wat komen zou gaan.
 |
| 6:17uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Het was vooral een kwestie van vaak de handen achter de oren zetten om geluiden op te vangen uit het rietveld. Gelukkig stond de wind op de Kerkdijk gericht, zodat het geluid die kant op gedragen werd. Het moest ook weer niet té hard waaien. Een enkele keer ging de wind liggen en kon met het blote oor de zang opgevangen worden.
 |
| 6:45uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Het aantal twitchers nam in de loop van de ochtend toe.
 |
| 7:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Diverse mensen hadden een klein opnameapparaat, gelukkig had onder andere Arnoud van den Berg 'zwaarder' materiaal mee, waarmee op grote afstand geluiden goed op te vangen waren. Zo kon ook de Zwartkoprietzanger beluisterd worden, die toch vaker bleek te zingen dan gedacht, veelal zachtjes van onder uit het riet.
 |
| 7:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Menigeen bleef dan ook graag in de buurt van Arnoud om een oortje mee te kunnen pikken.
 |
| 8:37uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Zodra met de parabool bevestigd werd dat de zanger zong gingen de handen achter de oren.
 |
| 8:39uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek) |
Van oud tot, veelal met pa en ma mee, jong bracht een bezoek aan de Ooijsche Graaf.
 |
| 8:48uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Netjes in rij achter de parabool opstellen om ook even te kunnen luisteren door de koptelefoon.
 |
| 9:43uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Later in de ochtend nam de aanloop aan mensen af, er moest natuurlijk ook gewerkt worden, of andere verplichtingen worden nagekomen.
 |
| 10:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Twee IJsvogels, die in de Ooijsche Graaf broeden, lieten zich regelmatig horen en een enkele keer zien. Een leuk tussendoortje.
 |
| 13:16uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Begin van de middag was het zowel erg stil in het rietveld als aan mensen. Gedurende de dag werden we nog verrast met een passerende Zwarte Wouw (8:32u), een Visarend (12:36u) en voor diverse mensen waren zomervogels als Gierzwaluwen, Huiszwaluwen, een Tapuit, Paapje, Koekoek (die zich erg fraai liet bekijken door telkens open op een weidepaal vlakbij te rusten) en Boomvalk nieuw voor de jaarlijst. Helaas bleef een Lachtstern op grote afstand voorbehouden aan slechts een vogelaar (7:50u)
 |
| 13:23uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Ook bracht menigeen een bezoek aan de Bisonbaai, waar sinds 26 november 2015een IJsduiker pleistert. Op 23 april had deze fraaie duiker er inmiddels 150 dagen in de Ooijpolder op zitten, een nieuw record dat nog telkens verlengt wordt.
 |
| IJsduiker, Bisonbaai, Ooijpolder, Berg en Dal, 17 april 2016 (©Mark Wilkinson) |
In de middag kwamen er weer vogelaars richting de Kerkdijk
 |
| 15:57uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Gemoedelijk werd gewacht op het moment dat de Zwartkoprietzanger weer beter van zich liet horen.
 |
| 16:44uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Verplichtingen nakomen en werk zat er voor velen weer op, het aantal twitchers neemt aan het begin van de avond gestaag weer toe
 |
| 18:25uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
Even werd door de politie ingegrepen op het parkeren, over het algemeen ging iedereen keurig om met het wegzetten van de auto.
 |
| 19:14uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek) |
De Zwartkoprietzanger laat zich aan het begin van de avond weer wat frequenter horen.
 |
| 19:14uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
 |
| 20:15uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester) |
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Erik Ernens) |
Zangopnamen van de Zwartkoprietzanger
zijn hier te beluisteren
Dutch Birding
Waarneming.nl
Soortinformatie
Webreferenties
Dutch Birding
Vogeltrekstation - Informatie over CES
Waarneming.nl
 |
| Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Erik Ernens) |
Waarnemingen en informatie gevraagd
Heeft u nog leuke waarnemingen van bijzondere soorten in
Gelderland ergens in een notitieboekje staan?
Alle informatie, beeldmateriaal of
documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals
opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
Bezoek ook de website Avifauna van
Gelderland
