zaterdag 30 april 2016

Westelijke Baardgrasmus op de campus van Wageningen: een nieuwe soort voor Gelderland!

Westelijke Baardgrasmus, campus Wageningen, 18 april 2016 (©Tammo Meijer)

Met meerdere groepjes zoveel mogelijk soorten van alle soortgroepen vinden, de Campus Challenge. Dat was het evenement, georganiseerd door W.B.S.V. Sylvatica, de studievereniging van Bos- en Natuurbeheer, waar Robert van der Meer in de avond van 14 april 2016 aan deelnam. De groep met de meeste soorten zou winnen. Robert was benadert om een groep te begeleiden vanwege zijn knowhow op het vogelvlak.

Iets na half acht zag Robert in de houtsingel langs de Mansholtlaan een klein vogeltje bewegen. Na de kijker er op gericht te hebben zag hij een zanger met blauwgrijze bovenzijde, dieprode keel en onderzijde en een wit snorretje. Het zou uitdraaien op de ontdekking van een Westelijke Baardgrasmus Sylvia inornata.
Robert heeft het verhaal over zijn ontdekking zelf al fraai beschreven, ik verwijs daar dan ook graag naar


vanuit de tuin zicht op de hagen waar de baardgrasmus rondhing, Wageningen, 15 april 2016 (©Remco Wester)

Tot en met zaterdag 16 april was het mogelijk om ook vanuit de campustuin te zoeken, wegens kwetsbaarheid werd deze vanaf zondag gesloten. gelukkig liet de man zich frequent zien en horen in de meidoornhaag langs het fietspad aan de Mansholtlaan

Zicht op de haag langs Mansholtlaan, Wageningen, 15 april 2016 (©Remco Wester)

In de ochtend van de 16e werd de baardgrasmus voor het eerst ook zingend gehoord. Op 18 april werden in de late ochtend de laatste waarnemingen verricht. Na uitgebreide zoekacties die middag en de dagen er na moest helaas worden geconstateerd dat de vogel was gevlogen.

Hoewel diverse kenmerken wijzen op een Westelijke Baardgrasmus, volgen eerst nog diverse rondes langs de leden van het CDNA, die uiteindelijk een oordeel zullen vormen.

Westelijke Baardgrasmus, campus Wageningen, 17 april 2016 (©Alex Bos)

Baardgrasmus in Gelderland
Er is een eerder geval van een Baardgrasmus, en wel op 29 mei 1999. Om kwart over acht in de ochtend vond Rob van Bemmelen op de Hoog Buurlosche Heide bij Apeldoorn een mannetje op zang. Deze werd ingediend bij de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna en aanvaard als Baardgrasmus. Bij een herziening van de gevallen van baardgrasmussen in Nederland, omdat de taxonomie was gewijzigd. 
Deze vogel kon, wegens het ontbreken van foto- en/of geluidsdocumentatie niet tot op soort worden bepaald, en bleef derhalve als verzamelsoort (Westelijke/Balkanbaardgrasmus) aanvaard. (zie http://www.dutchavifauna.nl/record/8410). Feitelijk zou er dus een soort van de Gelderse lijst af gaan. Met het geval van Wageningen als nieuwe soort voor Gelderland houd ik even de progressieve lijst aan, en wijzig de soortenlijst na de uitspraak van de CDNA over de vogel van Wageningen.

Dankwoord
Ik wil Tammo Meijer en Alex Bos hartelijk danken voor het mogen gebruiken van hun foto's voor dit stuk.

Webreferenties
Dutchavifauna.nl - Westelijke Baardgrasmus
Dutchavifauna.nl - Westelijke / Balkanbaardgrasmus
Wytema, S, Wassink, A. & van Duivendijk, N. 2014. Herziening alle gevallen baardgrasmus. 13 oktober 2014. 

Waarnemingen en informatie gevraagd
Heeft u nog leuke waarnemingen van bijzondere soorten in Gelderland ergens in een notitieboekje staan?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.

Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland
http://avifaunavangelderland.wordpress.com/

zondag 24 april 2016

ZWARTKOPRIETZANGER in het net CES-ringlocatie Ooijpolder: nieuwe soort Nederland!

Zwartkoprietzanger met Bram Ubels, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek)

Op 21 april had Bram Ubels, vergezeld door Jillis Roos, in de Ooijsche Graaf de netten opgesteld voor een CES-ringochtend. Hierbij worden van een half uur voor zonsopgang tot zes uur er na vogels gevangen en geringd. Om vijf over zeven hing een zanger in het net, die Bram determineerde als Zwartkoprietzanger Acrocephalus melanopogon, een nieuwe soort voor Nederland! De soort moet officieel nog wel aanvaard worden door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna, maar dat zal gezien de beschikbare details geen probleem worden.
Met reeds ook Kleine Sprinkhaanzanger, Struikrietzanger, Veldrietzanger, twee Sperwergrasmussen, Cetti's Zanger, Dwerggors en vele andere, iets minder zeldzame, maar toch erg bijzondere soorten, in de netten bewijst de CES-locatie in de Ooijpolder dat ook ver in het binnenland men altijd scherp dient te zijn op leuke soorten!

Hieronder het verhaal van de vangst en het vervolg, geschreven door Bram Ubels.
'Op donderdagochtend 21 april 2016 werd in het kader van het Constant Effort Site project (CES) de eerste ringsessie van het jaar gehouden in de Ooijse Graaf, een gebiedje met riet en wilgenbos in de Ooijpolder bij Nijmegen. Iets voor zevenen liep ik de eerste ronde langs de netten, opgesteld in het riet. De eerste ringsessie van het jaar is doorgaans niet zo spannend: er zijn nog niet heel veel broedvogels terug uit de overwinteringsgebieden en er zijn nog geen uitgevlogen jongen. De vangsten zijn dus vaak ook laag. Zo ook deze ochtend. 

In de rij opgestelde netten zag ik zo snel maar drie vogeltjes hangen. In het eerste net een Tjiftjaf, in het net erna twee vogels waarvan eentje helemaal onder in het mistnet. Vanaf een meter of tien zag ik de markante koptekening van een Rietzanger. “Leuk!” dacht ik, want Rietzangers broeden niet of nauwelijks in de regio en deze soort vangen we in het voorjaar slechts sporadisch. Toen ik naar de vogel liep riep deze één keer. Een opvallend en smakkende ‘tek’. Er ging niet direct een belletje rinkelen, maar het had wel mijn aandacht getrokken. De vogel hing met de onderkant naar mij toe en toen ik er naast stond om hem uit het net te halen zag ik dat er iets niet klopte waardoor mijn hartslag met factor honderd omhoog ging. Met name de geheel witte keel viel mij vanuit deze houding op. Maar ook de subtiele flankstreping, donkere pootkleur en wat andere verhoudingen van vleugellengte deden me realiseren dat ik met een nieuwe soort voor Nederland te maken had! Vol adrenaline haalde ik de vogel uit het net en riep naar Jillis Roos, die wat verderop stond, dat ik iets héél erg leuks had gevangen. Toen ik riep dat ik een Zwartkoprietzanger had geloofde hij me natuurlijk voor geen meter, Jillis was tenslotte voor het eerst op deze ringbaan. “Jillis ik heb écht een Zwartkoprietzanger” riep ik een aantal keer achter elkaar waarop Jillis toch wat zenuwachtig naar me toe kwam. Toen hij de vogel zag riep hij een aantal keer “maar dit is écht een Zwartkoprietzanger”. Vol ongeloof en met een enorme big smile keken we elkaar aan. Wow, we hadden echt een nieuwe soort voor Nederland in handen. Er werd een plaatje gemaakt en gedeeld in een appgroep. Snel de vogel in een zakje en de rest waarschuwen. 

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek)

Pas toen het adrenalinepijl een ieniemienie beetje gedaald was realiseerden we ons dat we even goed moesten bedenken wat verstandig was om te doen. Meteen een dilemma: bekend maken of niet? Omdat ik niet helemaal in staat was om helder na te denken belde ik Christian Brinkman voor advies. We zitten in een niet vrij toegankelijk gebied, zijn bezig met een ringsessie en moeten rekening houden met verstoring ivm het broedseizoen. In overleg met Christian en Later ook Pieter van Veelen leek het ons verstandig de vangst voorlopig stil te houden. We konden hier niet zomaar honderden vogelaars ontvangen die ongetwijfeld geïnteresseerd zouden zijn. Daarnaast was niet duidelijk of de vogel na vrijlating überhaupt nog waarneembaar zou zijn en mensen konden niet op eigen houtje in het gebied gaan zoeken. Het nieuws had zich echter binnen no time al van appgroep naar appgroep verspreid en zo veel vogelaars bereikt. Op verzoek is de vangst op websites stil gehouden. Geen van de aanwezigen had een fatsoenlijke camera bij zich en dus zijn Harvey van Diek en Martijn Verdoes gevraagd om foto’s te komen maken ter documentatie. Daar zeiden zij uiteraard geen nee tegen. Bas Kok, Anne Kwak, Jillis Roos, Frans Schepers, Erik Ernens, Erik Lam, Harvey van Diek, Martijn Verdoes en ondertekende hebben de vogel in de hand gezien. Iets voor achten is de vogel weer losgelaten. De rest van de ringcessie is de vogel niet meer gezien of gehoord. Het leuke van deze vangst is ook dat er tijdens CES geen geluid wordt gebruikt om vogels aan te trekken. Het is dus een spontane vangst. De vleugellengte was aan de lange kant wat deed vermoeden dat de gevangen vogel een mannetje was. Dat gaf ons de hoop dat de Zwartkoprietzanger later op de dag misschien wel zingend waar te nemen zou zijn.

In de avond is met een select groepje vogelaars, die zijn betrokken bij de ringwerkzaamheden in de Ooijse Graaf, gezocht. En verdomd, om iets over achten vond Frank Majoor de vogel 100 meter van de ringbaan zingend terug! Niet te geloven! Op korte afstand hebben we goede opnames kunnen maken ter documentatie, maar ook hierbij was de vogel niet te zien. Omdat de zingende vogel vanaf de openbare weg te horen was en omdat vogelend Nederland al op de hoogte was van de vangst is besloten de waarneming openbaar te maken. Iedereen was welkom om naar de vogel te komen luisteren, mist men het gebied niet zou betreden. In de daaropvolgende dagen hebben enkele honderden vogelaars de Zwartkoprietzanger bezocht. De zangactiviteit concentreerde zich in de ochtend en avond en leek daarbij vooral temperatuurafhankelijk te zijn. Hoe warmer, hoe frequenter en luider de vogel begon te zingen. Het was daarom jammer dat de temperatuur op de dagen na de vangst steeds daalde. Volgens weeronline werd het zelfs de koudste eind april sinds 1989! Uiteindelijk denk ik dat vrijwel alle bezoekers de vogel hebben gehoord, al dan niet met parabool.'


21 april, 22:43uur. Tot laat in de avond werd gepost in de hoop op een zingende Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

De volgende ochtend stonden om kwart over vijf de eerste twitchers reeds op de Kerkdijk. Enkele van de eerste vogelaars hoorden om 6:40 de rietzanger weer zingen, iets ten oosten van de ringplek.

5:59uur. Het was 22 april al vroeg druk op de dijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Hierna was hij onregelmatig, vaak moeizaam, te horen in het ochtendkoor aan rietvogels. Met behulp van een geluidsparabool, die gebruikt wordt voor het maken van opnamen, en een koptelefoon, konden ook de minder goed horenden de Zwartkoprietzanger horen. De zang lijkt wat op die van een Kleine Karekiet, alleen is deze iets sneller en vermengt met kenmerkende 'wuuwuu' tonen.

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek)

Velen stonden in de opkomende zon gespannen te wachten op wat komen zou gaan.

6:17uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)


Het was vooral een kwestie van vaak de handen achter de oren zetten om geluiden op te vangen uit het rietveld. Gelukkig stond de wind op de Kerkdijk gericht, zodat het geluid die kant op gedragen werd. Het moest ook weer niet té hard waaien. Een enkele keer ging de wind liggen en kon met het blote oor de zang opgevangen worden.
 
6:45uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Het aantal twitchers nam in de loop van de ochtend toe.

7:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Diverse mensen hadden een klein opnameapparaat, gelukkig had onder andere Arnoud van den Berg 'zwaarder' materiaal mee, waarmee op grote afstand geluiden goed op te vangen waren. Zo kon ook de Zwartkoprietzanger beluisterd worden, die toch vaker bleek te zingen dan gedacht, veelal zachtjes van onder uit het riet.

7:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)
Menigeen bleef dan ook graag in de buurt van Arnoud om een oortje mee te kunnen pikken.

8:37uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Zodra met de parabool bevestigd werd dat de zanger zong gingen de handen achter de oren.

8:39uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek)

Van oud tot, veelal met pa en ma mee, jong bracht een bezoek aan de Ooijsche Graaf.

8:48uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Netjes in rij achter de parabool opstellen om ook even te kunnen luisteren door de koptelefoon.

9:43uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Later in de ochtend nam de aanloop aan mensen af, er moest natuurlijk ook gewerkt worden, of andere verplichtingen worden nagekomen.

10:50uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Twee IJsvogels, die in de Ooijsche Graaf broeden, lieten zich regelmatig horen en een enkele keer zien. Een leuk tussendoortje.

13:16uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Begin van de middag was het zowel erg stil in het rietveld als aan mensen. Gedurende de dag werden we nog verrast met een passerende Zwarte Wouw (8:32u), een Visarend (12:36u) en voor diverse mensen waren zomervogels als Gierzwaluwen, Huiszwaluwen, een Tapuit, Paapje, Koekoek (die zich erg fraai liet bekijken door telkens open op een weidepaal vlakbij te rusten) en Boomvalk nieuw voor de jaarlijst. Helaas bleef een Lachtstern op grote afstand voorbehouden aan slechts een vogelaar (7:50u)

13:23uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)
Ook bracht menigeen een bezoek aan de Bisonbaai, waar sinds 26 november 2015een IJsduiker pleistert. Op 23 april had deze fraaie duiker er inmiddels 150 dagen in de Ooijpolder op zitten, een nieuw record dat nog telkens verlengt wordt.

IJsduiker, Bisonbaai, Ooijpolder, Berg en Dal, 17 april 2016 (©Mark Wilkinson)
In de middag kwamen er weer vogelaars richting de Kerkdijk

15:57uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)
Gemoedelijk werd gewacht op het moment dat de Zwartkoprietzanger weer beter van zich liet horen.

16:44uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Verplichtingen nakomen en werk zat er voor velen weer op, het aantal twitchers neemt aan het begin van de avond gestaag weer toe

18:25uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Even werd door de politie ingegrepen op het parkeren, over het algemeen ging iedereen keurig om met het wegzetten van de auto.

19:14uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Harvey van Diek)

De Zwartkoprietzanger laat zich aan het begin van de avond weer wat frequenter horen.

19:14uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

20:15uur, Kerkdijk bij de Ooijse Graaf, Berg en Dal (©Remco Wester)

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Erik Ernens)


Zangopnamen van de Zwartkoprietzanger zijn hier te beluisteren
Dutch Birding
Waarneming.nl


Media
Omroep Gelderland
http://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2108964/Vogelspotters-in-Ooijpolder-hebben-pech-geen-spoor-van-unieke-zwartkoprietzanger?r=arnhem-nijmegen



Dankwoord
Ik wil de fotografen hartelijk danken voor het mogen gebruiken van hun foto's voor dit stuk!

Soortinformatie
BirdLife International. Species factsheet: Acrocephalus melanopogon
http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22714693

Webreferenties
Dutch Birding
Vogeltrekstation - Informatie over CES
Waarneming.nl

Zwartkoprietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, 21 april 2016 (©Erik Ernens)


Waarnemingen en informatie gevraagd
Heeft u nog leuke waarnemingen van bijzondere soorten in Gelderland ergens in een notitieboekje staan?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.

Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland

dinsdag 12 april 2016

De Zwarte Ibis Plegadis falcinellus: over het voorkomen in Gelderland

Zwarte Ibis Plegadis falcinellus, Yperenplas, Wilp, Voorst, 13 april 2014 (©Arno ten Hoeve)

Het artikel hieronder is een verkorte versie van het onderzoek naar het voorkomen van de Zwarte Ibis in Gelderland. Een uitgebreid artikel zal terzijnertijd als pdf worden uitgegeven. Met de publicatie van dit artikel wordt geprobeerd de aandacht te vestigen op ontbrekende informatie en deze boven water te halen.

Algemeen
Uitgebreide informatie over het voorkomen in Europees verband is te lezen op de species factsheet van BirdLife International (zie bij soortinformatie onder). De Zwarte Ibis werd tot en met 1999 beoordeeld door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) en daarna geregistreerd door Sovon en Waarneming.nl. Bij de herziening van de Nederlandse Avifaunistische lijst 1800-1979 werden gevallen van de Zwarte Ibis niet herzien [van IJzendoorn 1996]. Op Dutchavifauna.nl worden alleen oude gevallen vermeld met voldoende informatie over datum (maand) en plaats (provincie).Het voorkomen in Nederland tot en met 2011 wordt uitgebreid behandeld in een artikel in Limosa [Boele & van Winden 2012].

Broedvogels
Er zijn geen aanwijzingen dat de Zwarte Ibis ooit in Nederland heeft gebroed. Toekomstig broeden is niet onmogelijk, gezien de sterke opmars van Zwarte Ibissen in Zuid-Europa. Het had er alle schijn van dat de Zwarte Ibis in 2014 als nieuwe broedvogel op de Nederlandse lijst zou verschijnen. Op 21 juni zat een Zwarte Ibis in de Groene Jonker ZH in broedhouding. De vogel verjoeg een Lepelaar (K. Janmaat). Er werden echter geen eieren gevonden of jongen gezien. In de Starrevaart bij Leidschendam ZH sleepte een paartje Zwarte Ibissen in maart met takken en vond ook paring plaats (C. Groenewegen). Een (succesvol) vervolg bleef echter ook hier uit [Boele et al 2016]

Ringonderzoek
Ringterugmeldingen wijzen op een herkomst uit het oosten (in 1926 uit Hongarije) en het zuiden (2014 Spanje).


Zwarte ibis, Lappenheide, Acquoy, 14 juli 2012 (©Robert van der Meer/bron: waarneming.nl)

De Waarnemingen
De Zwarte Ibis werd door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna tot en met 31 december 1999. Zij hebben elf Zwarte Ibissen aanvaard.

Waarnemingen aanvaard door de CDNA
  1. 9 november 1888 Harderwijk, eerste kalenderjaar ♀, geschoten, exemplaar in collectie
  2. oktober 1901 Daalhuizen, Velp, Rheden, 2, 1 subadult geschoten
  3. 3 september 1903 Epe, Apeldoorn, eerste kalenderjaar ♀, geschoten, exemplaar in collectie (Van Steyn)
  4. 4. 10 september 1903 Harderwijk, eerste kalenderjaar ♂, geschoten, exemplaar in collectie
  5. 20 oktober 1909 Zuiderzeekust, Elburg, 2, geschoten, exemplaar in collectie (E. Jaarsma)
  6. 1 november 1909 Pannerden, Rijnwaarden, 5, een geschoten
  7. 14 oktober 1932 Hatertse Vennen, Wijchen, 2, geschoten, exemplaar in collectie
  8. september 1935 tussen Pannerden en Herwen, Rijnwaarden, geschoten, exemplaar in collectie (A.E.M van Nispen tot Pannerden)
  9. 11 oktober 1958 Strand Horst, Ermelo, →NO (H. van Vuren, H. van der Vlist)
  10. 6 - 7 november 1967 Staverden, Ermelo, 3 (N. van de Beek, E.Hamstra, B.Hanekamp, A. Smit)
  11. december 1991 Oldebroek, adult winterkleed ♂, vondst dood (A. Liosi)
Waarnemingen uit de CDNA-periode (nog) niet beoordeeld
  1. 17 augustus 1958 Lexkesveer, Overbetuwe, overvliegend (J.Steenman)
  2. 29 februari 1960 Rijnstrangen
  3. 29 oktober 1966 Leemansweg, Het Broek, Arnhem, →NO (J.Hof)
  4. 1 mei 1977 De Noordberg, Renkum, overvliegend (Oostendorp)
  5. 26 april 1993 Rhenen
  6. 5 mei 1995 Zilvensche Heide, Rheden, overvliegend (R.Vogel)
Waarnemingen ná de CDNA-periode, gedocumenteerd en aanvaard
  1. 8-9 mei 2001 Aersoltweerden, Hattem (J. Borst, L.Dijkstra)
  2. 13 oktober 2002 Zetten, Overbetuwe, →ZW (K. van Oers)
  3. 6 september 2006 Bennekomse Hooilanden, Bennekom, Ede, → ZO (A. Vink)
  4. 11 oktober 2009 Stuw Driel, Overbetuwe, 2, →O (H. van der Zweep)
  5. 12 oktober 2009 De Praets, Meinerswijk, Arnhem, 2 (E.Bolt)
  6. 15 januari 2012 Goilberdingerwaard, Culemborg (C.Witkamp)
  7. 12-15 juli 2012 Lappenheide, Acquoy, Geldermalsen, adult zomerkleed (A.Roest, J.Scholtens ea.)
  8. 19 oktober 2013 Bennekomse Hooilanden, Bennekom, Ede, 2, ad wk, 1kj (J.Heijink e.a.)
  9. 5 april 2014 Molenveld, Aalst, Zaltbommel, adult (P.Lemmers)
  10. 13-14 april 2014 Yperenplas, Wilp, Voorst (P.Lindeboom e.a.)
  11. 2 mei 2014 Korte Waarden, Elburg, →NO (M.Jansen)
  12. 17 mei 2014 Bedrijventerrein Vredebest, Vuren, Lingewaal (C.Diem)
  13. 15 augustus 2015 Bemmelse Polder, Bemmel, Lingewaard (E.Reinstra)
  14. 2 april 2016 Nederrijn thv Ingen, Buren, →O (A.Vink, A.Bos)
  15. 2 - ? april 2016 Blauwe Kamer, Wageningen (R. Buesink e.a.)
Waarnemingen ná de CDNA-periode (nog) niet beoordeeld
  1. 25 november 2015 Valkenhuizen, Arnhem, 2 (M. van der Laak)
  2. 7 mei 2005 Delta Schuitenbeek, Putten (G. van Veldhuizen)
  3. 20 oktober 2009 Elst, Overbetuwe (H.Martens)
  4. 28 maart 2013 Kesteren, Neder-Betuwe (P.Vink)
  5. 4 januari 2015 Het Broek, Waardenburg, Neerijnen (M.L.Visman)
  6. 12 april 2015 Bruchem, Zaltbommel, adult (R.JM Berkhout)
  7. 14 december 2015 Duiven - Noord, Duiven, →O (H.J. Slot)
Waarnemingen aanvaard, maar betroffen mogelijk een escape.
  1. 31 augustus - 1 september 2006 Jezuïtenwaai, Rijnstrangen, Duiven (R.Vermoolen e.a.)
  2. 4 september 2006 Oude Waal, de Bijland, Rijnwaarden (A.Hell)

Hieronder chronologisch de waarnemingen in Gelderland.

Legenda
CDNA = Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna
ZMA = Zoölogisch Museum Amsterdam
NBC = Naturalis Biodiversity Center te Leiden
Groen = aanvaard
Bruin = niet ingediend/niet beoordeeld
Grijs = niet zeker


9 november 1888 Harderwijk, Harderwijk
eerste kalenderjaar vrouw, geschoten
Zwarte Ibis, 1kj vrouw, Harderwijk, 9 november 1888 (©Justin F.J.Jansen/NBC Leiden)

Als donatie van of afkomstig uit de nalatenschap van Christianus Hendricus Adolph Engelenberg te Kampen (1810-1888, gedeputeerde van Overijssel), kwam de opgezette vogel via de Artis- en ZMA-collectie (oud Koller nr 174-1/314). in die van het NBC te Leiden terecht (ZMA 28429). De vogel werd gesexed door Artis-conservator Klaas Nannes Swierstra (1841-1891) als jong vrouwtje.


begin oktober 1901 Daalhuizen, Velp, Rheden
2, subadult, één geschoten
Snouckaert van Schauburg. 1902. De Levende Natuur 7(9): p.186
referenties
Snouckaert van Schauburg, R.B. 1902. Overzicht der voornaamste waarnemingen op ornithologisch gebied van 1 Mei 1901-30 April 1902. De Levende Natuur 7(9): 186-186


3 september 1903 Epe, Apeldoorn
eerste kalenderjaar vrouw, geschoten (J.A. van Steyn Jr.)
Zwarte Ibis, 1kj ♀, Epe, Apeldoorn, 3 september 1903 (©Justin F.J. Jansen/NBC Leiden)

Dit vrouwtje werd geschoten door Joan Albert Jr van Steyn (Baarn 26-11-1855, Apeldoorn, 02-05-1926, intendant generaal van Koninklijk Paleis en domein Het Loo, d.w.z. hoofdopzichter) in een oude eendenkooi bij Apeldoorn. De locatie van deze oude eendenkooi is ergens tussen Vaassen en Apeldoorn, maar op het label is Vaassen doorgestreept. Mogelijk gaat het om de 'Koninklijke eendenkooi' ten zuiden van het gehucht Jonas en ten zuidoosten van Vaassen. Deze kooi behoorde tot domein 't Loo, vandaar dat de gemeentegrens Apeldoorn zo'n aparte noordelijke uitstulping in de provincie Overijssel heeft. Het is ook de enige eendenkooi die in die hoek kon worden gevonden. De balg bevond zich in de collectie, onder nummer 28, van Van Steyn en is later opgenomen in het NBC (ZMA 24915).

referenties
Snouckaert van Schauburg, R. 1904. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1903 tot en met 30 April 1904. Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging 2e serie, deel VIII, aflevering 3-4: 240-258


10 september 1903 bij Harderwijk, Harderwijk
eerste kalenderjaar man, geschoten
Zwarte Ibis, 1kj ♂, Harderwijk, 10 september 1903 (©Justin F.J.Jansen/NBC Leiden)

Opgezet voor de collectie van het Artis Museum Fauna Neerlandica (Koller-boek nr 174-5/314d). De balg bevindt zich thans in collectie NBC (ZMA 28433). Verdere details en literatuur nog onbekend.


20 oktober 1909 Zuiderzeekust, Elburg, Elburg
2, geschoten (E.Jaarsma)
Zwarte Ibis, Elburg, 20 oktober 1909 (©Justin F.J. Jansen/NBC Leiden)

Een van de vogels bevond zich in de collectie van E. Jaarsma (wrs Eeuwe Jaarsma) te Elburg. Waar deze vogel zich thans bevind is onduidelijk, mogelijk is deze verloren gegaan De ander, een man, schonk E. Jaarsma aan Snouckaert van Schauburg. Deze is later via de collectie van het ZMA in die van het NBC te Leiden terecht gekomen (ZMA 41407).

referenties
Snouckaert van Schauburg, R. 1910. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1909 tot en met 30 April 1910. Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging 2e serie, Deel XII, aflevering 1: 60 – 74 [link]
Snouckaert van Schauburg, R. 1910. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1909 tot en met 30 April 1910. Jaarboekje 7: 44 - 56


november 1909 Pannerden, Rijnwaarden
5, één vrouw geschoten

Een jong vrouwtje werd geschoten uit een groep van vijf en opgezet door de preparateur Eduard Blaauw. Opgenomen in de collectie van Jan Luden van Heumen (1877-1935). Zie bijgaande melding van Snouckaert van Schauburg in het Jaarboekje van de Nederlandsche Ornithologische Vereeniging nr. 7 p. 53.

referenties
Anonymus. 1909. Jachtuitkomsten. Vreemde gasten. Nederlandse Jager 15(21). 20 november 1909
Snouckaert van Schauburg, R. 1910. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1909 tot en met 30 April 1910. Jaarboekje 7: 44 - 56








uit: Jachtuitkomsten. Vreemde gasten. Nederlandse Jager 15(21). 20 november 1909



14 oktober 1932 Neerasselt, Wijchen
2, één geschoten
Hoogeveen, E. 1932. Ibissen in ons land. De Levende Natuur 37(8): 255-256
Locatie niet exact: 'zij werden bemachtigd op moerassige plaatsen tusschen Nijmegen en Grave bij Neerasselt'. Van de twee kwam een exemplaar terecht in het Pater Leydekkers Museum, het schoolmuseum van het Canisius College te Nijmegen. Pater E. Hoogeveen s.j., de conservator van het museum maakte hiervan melding in De Levende Natuur. Het is op dit moment onduidelijk of de opgezette vogel zich nog op het Canisius of in een andere collectie bevind, of dat deze verloren is gegaan.

referenties
Brouwer, G.A. & Haverschmidt, F. 1933. Waarnemingen in 1932. Ardea 22(1-2): 001-020
Hoogeveen, E. 1932. Ibissen in ons land. De Levende Natuur 37(8): 255-256


september 1935 uiterwaarden Pannerden, Herwen, Rijnwaarden
geschoten (A.E.M van Nispen tot Pannerden)
Datum alleen tot op maand bekend. Geschoten 'in de Ward' (uiterwaarden tussen Pannerden en Herwen) door A.E.M van Nispen tot Pannerden (1884-1964; oa. burgemeester van Zevenaar 1920-1946). Hij hield de ibis in collectie tot zijn overlijden, waarna deze over ging naar zijn zoon A.M. van Nispen tot Pannerden. Deze woonde tot aan zijn overlijden in 2005 in Zevenaar. Het Liemers Museum te Zevenaar neemt hierna de Ibis in haar collectie op. Een foto van de geschoten vogel en een artikel over de overname wordt beschreven in het Liemers Museum Nieuws.

referenties
ten Kate, C.G.B. 1960. Ornithologie van Nederland, 1958. Limosa 33(1): 19 - 46
Anonymus. 2006. Aanwinst voor de vogelcollectie in de Natuurafdeling: Zwarte Ibis een bejaarde dwaalgast. Liemers Museum Nieuws 4 (december): 4-6


17 augustus 1958 Lexkesveer, Overbetuwe
overvliegend (J. Steenman)
Details van deze waarneming zijn nog onbekend

referenties
Leys, H., Sanders, G. & Knol, W. 1983. Avifauna van Wageningen en wijde omgeving. KNNV Vogelwerkgroep Wageningen, Wageningen


11 oktober 1958 Nuldernauw, strand Horst, Ermelo
overvliegend →NO (H. van Vuren, H. van der Vlist)
Henk van Vuren en Henk van der Vlist zagen te Horst aan het IJsselmeer op 11 oktober 1958 een voorbijtrekkende ibis op ± 25 meter afstand naar het noordoosten vliegen
Ook in Oostelijk-Flevoland werd eind augustus 1958 door verschillende waarnemers een ibis waargenomen (Bakker, Wolff), later zelfs twee exemplaren. De vermoedelijk eerste waarneming van 1 ex. langs de Knardijk werd gedaan door J. E. Carrière op dinsdag 19 augustus


29 februari 1960 Rijnstrangen
Details van deze waarneming zijn nog onbekend. In Vogels in het Hart van Gelderland wordt het jaar 1960 genoemd [Lensink 1993], het bericht in Liemers Museum Nieuws noemt 1961


29 oktober 1966 Leemansweg, Het Broek, Arnhem
overvliegend →NO (J.Hof)
"omlaag gebogen snavel en achteruitgestoken poten in de vlucht kenmerkend"


6 - 7 november 1967 Staverden, Ermelo
3 (N. van de Beek, E.Hamstra, B.Hanekamp, A.Smit) 
Details van deze waarneming zijn nog onbekend


1 mei 1977 De Noordberg, Renkum
overvliegend (Oostendorp)
Details van deze waarneming zijn nog onbekend.


december 1991 Oldebroek, Oldebroek
adult winterkleed, vondst dood (A.Liosi)
Begin december gevonden. Gefotografeerd (foto?) Exacte locatie onbekend.


26 april 1993 Rhenen
Details van deze waarneming zijn nog onbekend. Wordt vermeld in een waarnemingenrubriek in Dutch Birding.


5 mei 1995 Zilvensche Heide, Rheden
overvliegend (R.Vogel)
Details van deze waarneming zijn nog onbekend.


8 - 9 mei 2001 Aersoltweerden, Hattem 
(J.Borst, L.Dijkstra)
Deze Zwarte Ibis pleisterde van 6 tot en met 10 mei 2001 in uiterwaarden bij Zalk (Overijssel), en stak soms de provinciegrens over


13 oktober 2002 Zetten, Overbetuwe
overvliegend →ZW (K. van Oers)
Reactie door van Oers: "Dit soort waarnemingen herinner ik me nog wel inderdaad. De vogel werd door mijn vrouw opgemerkt toen we in de tuin waren. Ze zei: he, dat is een rare aalscholver. Ik ben snel naar binnen gelopen aangezien ik al zag dat het geen aalscholver was. met mijn verrekijker was het eenvoudig te zien dat het een zwarte ibis was (poten en snavel). De vogel kwam redelijk laag aanvliegen (gezien zonder verrekijker) en heeft een paar cirkeltjes gedraaid boven het dorp. Na 4 rondjes vertrok hij verder richting zuid-west."


7 mei 2005 Delta Schuitenbeek, Putten
(G. van Veldhuizen, N.Hoogteyling)
Door van Veldhuizen: "Op 7 mei 2015 heb ik ’s morgens de inventarisatieronde bij de Delta Schuitenbeek gelopen, samen met Nico Hoogteyling. We zagen een Zwarte ibis die in het oostelijke deel van de Delta Schuitenbeek aan het foerageren was. Ik heb die waarneming toen op de site van onze vereniging gemeld. Zie hieronder."


31 augustus - 1 september 2006 Jezuïtenwaai, Duiven  escape?
(R. Vermoolen e.a.)
Zwarte Ibis, Jezuïetenwaai, Duiven, 31 augustus 2006 (©Erik de Waard)
In de Jezuïtenwaai, Rijnstrangen, Duiven verbleef van 31 augustus tot en met 1 september 2006 een Zwarte Ibis die een groene ring met witte inscriptie aan rechterpoot droeg. Deze kon helaas niet worden afgelezen. De herkomst is tot heden onbekend, omdat niet geheel duidelijk is of er (Europese) projecten zijn die deze kleurringen gebruiken bij wilde vogels. Daarnaast zouden dierentuinprojecten van de Zwarte Ibis in Europa groene kleurringen gebruiken. Zeer waarschijnlijk dezelfde vogel zag Arjan Hell op 4 september 2006 in de Oude Waal bij de Bijland, Rijnwaarden. De afstand was te groot om met zekerheid vast te kunnen stellen of deze vogel geringd was.


4 september 2006 Oude Waal, de Bijland, Rijnwaarden  escape?
(A.Hell)
Zeer waarschijnlijk hetzelfde exemplaar dat 31 augustus en 1 september in de Jezuïetenwaai verbleef.
"Samen met Blauwe Reiger, Grote Zilverreiger en Kleine Zilverreiger. Geen ring kunnen ontdekken, maar de afstand was groot. Desondanks liet de vogel zich goed bekijken."


6 september 2006 Bennekomse Hooilanden, Bennekom, Ede
overvliegend →ZO (A.Vink)
"Gezien vanaf Kwintelooijen. 14.20-14.30uur. Eerst cirkelend en laag vliegend ten oosten van Veenendaal. Daarna vliegend naar zuid-zuidoost en ongeveer het Valleikanaal volgend. Dacht eerst aan een Zwarte Ooievaar door de lange hals (iets naar beneden gehouden) en lange poten maar al snel zag ik dat hij veel kleiner was en meer op een Aalscholver met lange, kromme, snavel leek. Geheel zwart met een lange en naar beneden gebogen snavel.".


11 oktober 2009 Stuw Driel, Overbetuwe
2 overvliegend O (H. van der Zweep)
Om 11:10 overvliegend naar het oosten bij de stuw in de Nederrijn bij Driel


12 oktober 2009 Praets, Meinerswijk, Arnhem
2, foto (Erik Bolt)
Zwarte ibis, Meinerswijk, Arnhem, 12 oktober 2009 (©Erik Bolt)
Vrijwel zeker hetzelfde duo dat gisteren bij Driel naar het oosten trekkend werd gezien.


20 oktober 2009 De Park, Elst, Overbetuwe
foeragerend (H. Martens)
"Gezien vanuit de trein, druk foeragerend; onmiskenbaar.".


15 januari 2012 Goilberdingerwaard, Culemborg
(C.Witkamp)
Deze ongeringde Zwarte Ibis werd om 12:35 door Cees Witkamp ontdekt in Polder De Wiers/Klein Vuylcop bij Nieuwegein (Utrecht) en verbleef vanaf 12:40 in de Honswijkerwaarden bij Tull en 't Waal (UT). Om 15:02 vloog hij op en vertrok hoog naar het zuidoosten. Vervolgens vond Cees Witkamp 'm weer terug in de Goilberdingerwaard bij Culemborg om 15:15.
Arjan Boele fotografeerde deze vogel in de Honswijkerwaarden, een foto is te bekijken op de Dutch Birdingsite


12 - 15 juli 2012 Lappenheide, Acquoy, Geldermalsen
adult zomerkleed (A.Roest, J.Scholtens ea.)
Zwarte Ibis, Lappenheide, Acquoy, Geldermalsen, 15 juli 2012 (©Merijn Loeve)

28 maart 2013 Kesteren, Neder-Betuwe
foeragerend (P.Vink)
"In het voorbijrijden gezien, daarom niet 100% zeker. Duidelijk zwarte vogel met kromme snavel. Zeker geen donkere wulp. Hopelijk wordt hij door meerdere passanten gezien.".


19 oktober 2013 Bennekomse Hooilanden, Bennekom, Ede
2, adult winterkleed, eerste kalenderjaar (J.Heijink e.a.)
Zwarte Ibis, Bennekomse Hooilanden, Ede, 19 oktober 2013 (©Alex Bos)

5 april 2014 Molenveld, Aalst, Zaltbommel
adult (P.Lemmers)
Zwarte Ibis, Aalst, Zaltbommel, 5 april 2014 (©Pim Lemmers)
Om 16:45: "Toen ik aan kwam lopen vloog de vogel op, waarna hij enkele honderden meters noordelijk van de pijl weer op het bouwland landde. Eenmaal op het bouwland was hij met de verrekijker moeilijk terug te vinden. Ja de foto's zijn niet super, maar nog net herkenbaar. Het ging allemaal vrij snel!".


13-14 april 2014 Yperenplas, Wilp, Voorst
(P.Lindeboom e.a.)
Zwarte Ibis, Yperenplas, Wilp, Voorst, 13 april 2014 (©Jan Borst)
Peter Lindeboom bevestigde deze soort, die was ontdekt door een onbekende fotograaf:"Kwam het dijkweggetje oprijden en net voorbij de bult was de weg geblokkeerd door een fotograaf leunend op zijn auto. Zat naar een vogel te kijken, maar wist niet wat het was. Snelle blik: ZWARTE IBIS !!!". Op 14 april om 7:36 nog ter plekke. Werd later door Visdieven en Kokmeeuwen in zuidelijke richting verjaagd.


2 mei 2014 Korte Waarden, Elburg
overvliegend →noordoost (M.Jansen)
"Tijdens trektelling om 7:57 vrij laag over het Veluwemeer richting NO, over de camping bij de brug uit zicht."


17 mei 2014 Bedrijventerrein Vredebest, Vuren, Lingewaal
(C.Diem)
"Komend vanaf de A15 vallen ogen van verbazing uit mijn hoofd: dat lijkt een zwarte ibis! Op de rem, nog eens kijken, nog eens kijken: donkere vogel, kromme snavel. Is het geen reiger! Goed kijken, dat ís een zwarte ibis. Op het pas gemaaide veld voor het tankstation."


4 januari 2015 Het Broek, Waardenburg, Neerijnen
(M.L. Visman)
"gezien vanuit de auto rijdend op de snelweg. Silhouet en kleur onmiskenbaar zwarte ibis. Of er meerdere vogels waren heb ik zo snel niet kunnen zien, was te verbluft."


12 april 2015 Inktfordseweg, Bruchem, Zaltbommel
adult (R.JM Berkhout)
"Foeragerend, gespot vanuit trein."


15 augustus 2015 Bemmelse Polder, Bemmel, Lingewaard
(E.Reinstra)
Zwarte Ibis, Bemmelse Polder, Lingewaard, 15 augustus 2015 (©Erwin Reinstra)
"Wel een beetje een aparte vogel met mi opvallend korte snavel (vlekkerig roze bovendien) en vlekkerig wit op keel en leek dit ook op kop te hebben. Waarschijnlijk (erg) juveniel beest. Matige foto's met telefoon, 1 ook door kijker"


25 november 2015 Valkenhuizen, Arnhem
2 (M. van der Laak)
"foto mislukt vanwege weersomstandigheden, op onzeker gezet"

14 december 2015 Roodwilligenstraat, Duiven-Noord, Duiven
overvliegend →Oost (H.J.Slot)
"...Plotseling zagen we een middelgrote vogel aankomen vanuit het n.o. Eerst denk je aan een aalscholver maar al snel zeiden we tegelijk dat het een ibis moest zijn vanwege de kromme naar beneden gebogen snavel en zijn geheel eigen manier van zijn poten naar achteren en zijn ranke lijf. Min of meer boven onze hoofden keerde de ibis om en vloog weg in de richting vanwaar hij gekomen was. De man waar ik mee stond te praten heeft foto's kunnen maken. Het was helder en zonnig weer, weinig tot geen wind. Zicht was uitstekend. Ik ben de ibis nog gevolgd op de fiets in de hoop dat hij ergens voor de snelweg A12 was neergestreken maar helaas heb ik 'm niet meer gezien."

2 april 2016 Nederrijn thv Ingen, Buren
overvliegend →oost (A.Vink, A.Bos)
Zwarte Ibis, telpost De Pijp, Elst (U), 2 april 2016 (©Alex Bos) Gelderland invliegend
Om 9:55 langs trektelpost De Pijp bij Elst over rivier, hierbij provincie Gelderland invliegend. Zal zeker zelfde vogel als die van Blauwe Kamer later die middag zijn


2 april 2016 tot ?? Blauwe Kamer, Wageningen
adult winterkleed (R.Buesink e.a.)

Zwarte Ibis, Blauwe Kamer, Wageningen, 2 april 2016 (©Rob Zweers)
Deze vogel vloog eerst voorbij trektelpost De Pijp bij het Utrechtse Elst over de Nederrijn naar het oosten en werd, zoals verwacht door de trektellers, later terug gevonden in de Blauwe Kamer en wel door Rick Buesink. Hierbij laat de ibis zich zowel aan de Utrechtse als de Gelderse zijde zien. De provinciegrens loopt hier dwars door het gebied.


Escapes
Sinds 1980 werden nogal eens op Zwarte Ibis gelijkende ibissoorten, zoals Puni-Ibis Plegadis ridgewayi, uit gevangenschap losgelaten. Laatstgenoemde kan in vlucht worden onderscheiden door de korte pootprojectie (alleen een deel van de tenen steekt voorbij de staart). Vanwege deze problematiek is aanvaarding van de Zwarte Ibis door de CDNA niet mogelijk zonder goede documentatie.


Dankwoord
Graag dank ik alle waarnemers die op mijn verzoek aanvullende informatie gaven over hun waarneming.Justin Jansen en Ruud Vlek gaven informatie over museumgevallen. Dankzij gegevens van Waarneming.nl, Sovon, CDNA en archieven van diverse vogelwerkgroepen was het mogelijk om het overzicht samen te stellen. Benno van den Hoek (Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe zocht enkele gevallen uit.De fotografen van de platen bij dit artikel wil ik hartelijk danken voor de toestemming voor het gebruik voor de Avifauna van Gelderland

Zwarte Ibis, Yperenplas, Wilp, Voorst, 13 april 2014 (©Arno ten Hoeven)



Foto's Zwarte Ibis in Gelderland
Waarneming.nl - Zwarte Ibis - Gelderland

Soortinformatie
Wildscreen Arkive. www.arkive.org
BirdLife International. Species factsheet: Plegadis falcinellus http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22697422
SOVON - Zwarte Ibis
Vogelbescherming - Zwarte Ibis

Referenties
Albarda, H. 1890. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen in 1888 en 1889. Tijdschrift Ned. Dierkundige Vereeniging 2e serie, deel. 3 p. 27
Anonymus. 1909. Jachtuikomsten. Vreemde gasten. Nederlandse Jager 15(21). 20 november 1909
Anonymus. 1958. Voor de kijker gehad. Het vogeljaar 6(5): 76-77
Anonymus. 1958. Verenigingsnieuws. Het vogeljaar 6(6): 99-99
Anonymus. 2006. Aanwinst voor de vogelcollectie in de Natuurafdeling: Zwarte Ibis een bejaarde dwaalgast. Liemers Museum Nieuws 4 (december): 4-6
Boele, A. & van Winden, E. 2012. Zwarte Ibissen in Nederland: merken we iets van de toename in Zuid-Europa? Limosa 85(4): 171 - 178
Boele, A., van Bruggen, J., Hustings, F., Koffijberg, K., Vergeer, J.W. & van der Meij, T. 2016. Broedvogels in Nederland in 2014. Sovon-rapport 2016/04. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. [pdf]
Brouwer, G.A. & Haverschmidt, F. 1933. Waarnemingen in 1932. Ardea 22(1-2): 001-020
de By, R.A. & van den Berg, A.B. 1993. Zeldzame en schaarse vogels in Nederland in 1991. Limosa 66(4): 153-160
van Dongen, R.M., Gebuis, H. & de Rouw, P.W.W. 1993. Recente meldingen. Nederland: maart en april 1993. Dutch Birding 15(3): 138-140
van Dongen, R.M., Haas, K. & de Rouw, P.W.W. 2001. Recente meldingen. Nederland: mei-juni 2001. Dutch Birding 23(4): 23-23
Gerritsen, G. J. & Lok, J. 1986. Vogels in de IJsseldelta. IJsselakademie, Kampen
Hoogeveen, E. 1932. Ibissen in ons land. De Levende Natuur 37(8): 255-256
ten Kate, C.G.B. 1960. Ornithologie van Nederland, 1958. Limosa 33(1): 19 - 46
Lensink, R. 1993. Vogels in het Hart van Gelderland. Vogelwerkgroep Arnhem e.o. KNNV, Utrecht
Leys, H., Sanders, G. & Knol, W. 1983. Avifauna van Wageningen en wijde omgeving. KNNV Vogelwerkgroep Wageningen, Wageningen [pdf]
Smulders, R & Slingerland, P. 1996. Influx van Zwarte Ibis in Nederland en West-Europa in najaar 1994. Dutch Birding 18(6): 293-301
Snouckaert van Schauburg, R.B. 1902. Overzicht der voornaamste waarnemingen op ornithologisch gebied van 1 Mei 1901-30 April 1902. De Levende Natuur 7(9): 186-186
Snouckaert van Schauburg, R. 1904. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1903 tot en met 30 April 1904. Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging 2e serie, deel VIII, aflevering 3-4: 240-258 [link]
Snouckaert van Schauburg, R. 1910. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1909 tot en met 30 April 1910. Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging 2e serie, Deel XII, aflevering 1: 60 – 74 [link]
Snouckaert van Schauburg, R. 1910. Ornithologie van Nederland. Waarnemingen van 1 Mei 1909 tot en met 30 April 1910. Jaarboekje 7 : 44 - 56
Tekke, M. J. 1969. Ornithologie van Nederland 1966 en 1967. Limosa 42(1): 36-78
Vogelwerkgroep Arnhem e.o. 2013. Van IJsduiker tot IJsgors. Vogelwerkgroep Arnhem e.o., Arnhem
van IJzendoorn, E.J., van der Laan, J. & CDNA. 1996. Herziening Nederlandse Avifaunistische lijst 1800-1979: tweede fase. Dutch Birding 18(4): 157-202

Webreferenties
Avifauna van Gelderland
Dutchavifauna.nl
Waarneming.nl - Gelderland


Waarnemingen en informatie gevraagd
Heeft u nog een Zwarte Ibis in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
 

Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland