en het voorkomen van de Roze Pelikaan in Gelderland
In 2014 en 2015 hing in Duitsland, Nederland, Zwitserland en België een Roze Pelikaan rond, die kon worden gevolgd dankzij een opvallend kenmerk, een knobbeltje aan de snavel. Hieronder een uiteenzetting van zijn zwerftochten.
In 2014 en 2015 hing in Duitsland, Nederland, Zwitserland en België een Roze Pelikaan rond, die kon worden gevolgd dankzij een opvallend kenmerk, een knobbeltje aan de snavel. Hieronder een uiteenzetting van zijn zwerftochten.
 |
| Roze Pelikaan, Hondsbroekse Pleij, Westervoort, 4 september 2015 (©Rob-Zweers) |
Locaties waar de Roze Pelikaan is waargenomen
(letters komen overeen met figuur er onder)
A 17-8-2014 Ruhrtal Meschede-Wehrstapel, Noordrijn-Westfalen (Duitsland)
B 19-8 tm 30-8-2014 Disselmersch, Lippetal, Noordrijn-Westfalen (Duitsland)
C 4-9 tm 11-10-2014 Retentiegebied Woolde e.o., Hengelo (Ov)
D 12-10-2014 Jaap Deensgat, Lauwersmeer, De Marne (Gr)
E 12-10-2014 Lauwersmeer, De Marne (Gr)
F 12-10-2014 Waddenzee tussen Terschelling en Vlieland (Fr)
G 13 & 14-10-2014 Postweg nabij Madura, Het Horntje, Texel (NH)
H 14-10-2014 Huisduinerpolder, Den Helder e.o. (NH)
I 14-10-2014 tm 6-6-2015 Callantsoog, Schagen e.o. (NH)
J 8 tm 11-06-2015 Castricummerpolder, Heemstee, Castricum (NH)
K 11-6-2015 Berkel en Rodenrijs, Lansingerland (ZH)
L 19-6 tm 3-8-2015 Natuurgebied Fanel, Neuenburgersee, Zwitserland
M 21- 6-2015 Matten bij Interlaken, Zwitserland
N 13-8 tm 10-9-2015 Hondsbroekse Pleij, Westervoort e.o. (Gld)
O 11-9-2015 E411 thv Ponceau, Perwijs, Waals-Brabant (België)
P 11-9 tm 18-9-2015 Lac de Virelles, Virelles, Chimay, Henegouwen (België)
Q 19-9-2015 Macquenoise, Momignies, Henegouwen (België)
 |
| Verblijflocaties Roze Pelikaan met knobbeltje (Remco Wester). Letters corresponderen met overzicht er boven |
De eerste bekende waarneming van deze Roze Pelikaan dateert van 17 augustus 2014. Ene Chris meldd die dag op het forum van de 'Verein für Natur- und Vogelschutz im Hochsauerlandkreis' een overvliegende Roze Pelikaan over het Roerdal bij Meschede-Wehrstapel in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen
Drie dagen later, op 19 augustus 2014 kwam rond 15:00 bij Disselmersch, Lippetal, Noordrijn-Westfalen (Duitsland) een Roze Pelikaan binnenvallen (S. Helmer,B. Handy, N. Handy e.v.a.). Dit ligt zo'n veertig kilometer ten NW van Meschede. De pelikaan verbleef hier de gehele dag, afgewisseld met korte rondvluchten door de omgeving. Tot en met 21 augustus bleef hij daar rondhangen, en verdween toen, om op 26 en 27 augustus weer even op te duiken bij Disselmersch. Hierna dook hij alleen op 30 augustus 2014 nog een keer op. AviKom der NWO (Nordrhein-Westfälische Ornithologengesellschaft), de Duitse zeldzaamhedencommissie van de deelstaat Nordrhein-Westfalen en de landelijke Duitse beoordelingscommissie hebben de determinatie als Roze Pelikaan aanvaard (19 tot en met 30 augustus 2014), maar de vogel in categorie 4 geplaatst, wat inhoud dat deze als ontsnapt wordt gezien.
foto's van de Roze Pelikaan in Lippetal oa hier
augustus 2014 Lippborg-Lippetal
Club300 Gallery 22-27 augustus 2014
Ornitho.de. DDA. august 2014 Species Great White Pelican (Pelecanus onocrotalus) Observer Eckhard Lietzow
de pelikaan in diverse duitse (online)media
25 augustus 2014
Exotischer Gast: Ein Pelikan rastet im Lippetal. 25.08.2014.
bespreking pelikaan op forum Club300 (Duits)
Club300 Forum september 2014.
Overijssel, 4 september - 11 oktober 2014
 |
| Roze Pelikaan, Retentiegebied Woolde, Hengelo, 18 september 2014 (©Tom Kruissink) |
Op 4 september 2014 zag Michiel de Boer om 17:15 aan de Hulststraat te Hengelo (Overijssel) een adulte Roze Pelikaan laag overvliegen richting WNW en voerde deze in op waarneming.nl. Hemelsbreed is de afstand Disselmersch-Hengelo ongeveer 107 kilometer.
De volgende dag trof Hans Breukink rond 15:00 de pelikaan aan in Retentiegebied Woolde. Dit ligt tussen Hengelo en Borne, hemelsbreed 5 kilometer van de plek waar hij gisteren werd gezien.
In de dagen er na maakte de pelikaan diverse uitstapjes. Zo werd hij gefotografeerd op 7 september 2014 rond 13:20 bij de Doorbraak nabij Almelo en een klein uur later, om 14:32, verscheen hij op een vijver aan de Burenweg in de Veldkamp bij Borne. 's Avonds keerde de pelikaan echter weer terug naar het Woolde. Tot en met 11 oktober pendelde hij regelmatig tussen de vijver in de Veldkamp en het Retentiegebied, soms zelfs meerdere keren op een dag. In de ochtend van 11 oktober zagen R.C. Grooteboer en G. Aaldering de pelikaan om half tien opvliegen in het retentiegebied. Ze verwachtten dat de vijver in de Veldkamp weer wordt opgezocht, maar deze keer bleek hij door te vliegen.
Zwerftocht Hengelo-Vlieland-Texel-Noord-Holland
De volgende dag vloog de pelikaan in het Lauwersmeer over het Jaap Deensgat en ging ook hier op de foto Dit is zo'n 126 kilometer van Hengelo. Om 14:20 zag M. Postma de pelikaan vrij laag vanaf noord aan zeilen, om boven Lauwersoog langzaam op te schroeven tot de hoogte van een groep buizerds op trek, waarna zij gezamenlijk richting zuidwest vertrokken. Om 14:37 werd hij eveneens gefotografeerd bij Lauwersoog, terwijl hij naar het noordwesten koerste. Pas om 17:12 komt er een vervolgwaarneming, en wel een heel opmerkelijke. C. van der Maas pikt, staand op de veerboot vanaf Harlingen, de pelikaan namelijk op, terwijl deze laag over de Waddenzee van Terschelling naar Vlieland vliegt. H. van Oosterhout wist 'm te fotograferen. De vogel hield hierbij de waddenkant van Vlieland aan. maar bleef laag vliegen. Mogelijk heeft hij vervolgens ergens overnacht (Kroonspolders?) op Vlieland, aangezien vanaf Texel geen meldingen komen.
De volgende dag, 13 oktober, kreeg Texel toch bezoek, zo bleek uit de eerste waarneming van Sjoerd van Wierst. Hij zat rond 12:35 niks vermoedend met een collega in de trekker op weg naar de koffie, als er opeens een Roze Pelikaan op zo'n 30-40 meter hoogte passeert. Deze stak de Postweg ter hoogte van Madura over en verdween richting De Muy. Ook Richard Bonthuis kreeg 'm om 13:05 in het vizier aan de Muyweg en weet 'm te fotograferen. Die middag nog, om 13:35 uur trof Tijmen van Doornik de pelikaan op de grond aan, en na verspreiding van het nieuws trokken vele belangstellenden naar de akker in het gebied De Voorzorg aan de Nieuwlanderweg. Tijmen maakte na zijn ontdekking ook nog een filmpje [Youtube]. De pelikaan liet zich die dag vervolgens op verschillende plekken op Texel bekijken.
De volgende dag, om acht uur 's ochtends zag P. Jakobs de Roze Pelikaan langs het Horntje op Texel laag naar het zuidwesten vliegen. Twee uur later zag Frans Bruinsma 'm daarna landen in een weiland in de Huisduinerpolder bij Den Helder. Het verblijf hier was maar kort, om 10:39 vloog hij over de Grafelijkheidsduinen bij Den Helder naar het zuiden. Henk Post fotografeerde 'm nog om 10:54 in het Mariëndal bij Den Helder, maar ook hier verdween hij al weer snel. Hugo Wieleman trof om 16:11 de pelikaan in de Nollen van Abbestede bij Callantsoog. Hier hing hij rond tot en met 22 december, waarna hij die dag een stukje zuidelijker zakt en tot grote verbazing van Eric Menkveld om 15:30 opdook bij een visvijver aan de Denneweg, midden in het dorp Callantsoog. Het beviel 'm blijkbaar daar goed, tot en met 6 juni 2015 was hij vaak van dichtbij bekijken.
 |
| Roze Pelikaan, Callantsoog, Schagen, 18 februari 2015 (©Erik de Waard) |
Een enkele keer werden er uitstapjes gemaakt in de directe omgeving. Op 26 december 2014 gaat het verder van huis. Koen Go fotografeert 'm dan om 10:41 terwijl hij naar het zuiden vliegt langs het Noordhollandsch Kanaal bij Kooybrug, 't Zand, Den Helder. Die middag ziet Rob Hammer 'm rond 13:30 langs de Amsteldiepdijk bij het Amstelmeer, Hollands Kroon. Hij vloog toen op van de vogelpleisterplaats in de noordwesthoek van het Amstelmeer langs de Amsteldijk en vloog richting de Haukes op Wieringen. Daar keerde hij en vloog terug via de dijk naar de noordwestpunt van het meer, waar hij de dijk overvloog richting het Balgzand. Hier pleisterde hij in de Balgzandpolder van ongeveer kwart over twee tot drie uur, waarna de tocht weer richting Callantsoog ging. Na zijn vertrek op 6 juni zag Cees de Vries 'm 8 juni om 18:00uur langs de Kerkedijk in de Castricummerpolder bij Heemstee, Castricum. Een half uur later fotografeerde Willem Olbers de pelikaan in de plasjes langs de N203 in het gebied De Groote Ven. Hier verbleef de pelikaan tot en met 11 juni tot in ieder geval 9:51uur. Zijn verdwijning hier werd gevolgd door een waarneming om 12:51 uur bij Berkel en Rodenrijs, Lansingerland, Zuid-Holland. Wouter van der Ham ziet dan nabij bedrijventerrein Oudeland de pelikaan vanuit het noorden aankomen en cirkelen boven de polder, waarna langzaam de vlucht richting west verder ging. Hierna wordt de Roze Pelikaan met de knobbel niet meer gemeld tot 19 juni.
Zwitserland
Toen kwam het bericht dat hij in Zwitserland zat, in het natuurgebied Fanel aan de Neuenburgersee. Hier wordt hij tot en met 3 augustus 2015 gemeld. Op 18 juni bij Veytaux VD, op 19 juni bij Noville, op 19-20, 23-24 juni en van 29 juni tot en met 3 augustus bij Fanel. Tussendoor, op 21 juni, liet hij zich nog zien en fotograferen bij Matten bij Interlaken. De Schweizerischen Avifaunistischen Kommission, de zeldzaamhedencommissie van Zwitserland, beschouwd de pelikaan als 'Gefangenschaftsflüchtlinge' en plaatste de vogel in categorie E, ofwel ontsnapte gevallen.
foto's
Vogelwarte.ch. june 2015 Great White Pelican (Pelecanus onocrotalus). foto Mikaël Amstutz
Vogelwarte.ch. july 2015 Great White Pelican (Pelecanus onocrotalus). foto Philippe Corday
media
Anonymus. Pelikan lebt seit zwei Monaten am Neuenburgersee. Blick.ch.13.08-2015
Pelikan gesichtet. Aussergewöhnlicher Gast am Neuenburgersee. NZZ Alltagsgeschichten 2015-08-13
 |
| Roze Pelikaan, Hondsbroekse Pleij, Westervoort, 14 augustus 2015 (©Rob Zweers) |
Gelderland
Tien dagen later, op 13 augustus 2015 zag Joas Wilzing om 17:00 een Roze Pelikaan zwemmen tussen de ganzen op de Hondsbroekse Pleij bij Westervoort, Gelderland. Nadat Joas zijn vondst op waarneming.nl had ingevoerd, meldde Guus Jenniskens dit om 18:26 in de Arnhem Alert, de whatsapp-groep voor zeldzaamheden rond Arnhem. De pelikaan zou een kwartier na ontdekking echter zijn vertrokken. Om 19:45 fietste Stefan Hermsen over de spoorbrug naast de Pleij. Hij moest in de buurt zijn, dus kon hij net zo goed even kijken of de pelikaan er weer zat. En dat bleek tot zijn verbazing. Dit liet hij met een bericht weten aan een bevriende vogelaar. Al rap volgde een melding op de Arnhem Alert. Tot in de schemer bezochten nog ca tien 'twitchers' de pelikaan, en zoals gewoonlijk bij zeldzaamheden is men er vaak de volgende dag al vroeg bij: om 5:45 werd hij al weer gezien. Tijdens zijn verblijf tot en met 10 september werden een aantal keren uitstapjes gemaakt naar andere plassen. Zo werd op 14 augustus om 12:18 opgemerkt boven Zijpendaal ten noorden van Arnhem. 18 augustus vloog hij even op en neer naar de Immerloo-plas bij de wijk Holthuizen, Arnhem en op 21 augustus werd een uitje naar Ede gemaakt, waar hij op diverse plekken werd opgemerkt. Op 22 augustus werd de gemeente Zevenaar aangedaan met een uitje richting Lathum. Uiteindelijk was het Roy Verhoef die op 10 september 2015 de Roze Pelikaan voor het laatst meldde op de Hondsbroekse Pleij bij Westervoort meldt.
België
De volgende dag, 11 september, zag Pieter Vantieghem om 12:50 een Roze Pelikaan richting west afglijdenlaag over de snelweg E411 ter hoogte van Ponceau, Perwijs in Waals-Brabant (België).
Diezelfde middag nog fotografeerde Mertens Geneviève om 16:20 een pelikaan op Lac de Virelles, een natuurreservaat niet ver van de Waalse stad Chimay, Henegouwen (België). Uit foto's die werden gemaakt tijdens zijn verblijf tot en met 18 september 2015 blijkt dat het om dezelfde vogel gaat.
In de ochtend van 18 september werd de pelikaan voor het laatst om half acht gezien. De volgende dag meldde, 19 september, Andries Vercruysse dat Olivier Nachbauer om 15:30 een Roze Pelikaan zag die op lage hoogte langs cirkelde bij Macquenoise, Momignies, Henegouwen (België), nabij de Franse grens.
Ondanks (recente) zoekacties op diverse (waarnemingen)sites en via Google, kon ik na 19 september 2015 geen vervolgwaarnemingen meer vinden.
Herkenning
De pelikaan van Hengelo/Callantsoog leek op foto's één dikkere poot te hebben, maar dit was niet echt een bruikbaar kenmerkom vast te stellen of het telkens om dezelfde pelikaan ging. In de loop der tijd zwakte de dikte af. Opvallender was de knobbel op de bovensnavel, ongeveer op 1/3 van de snavelpunt. Deze knobbel leek in Westervoort in eerste instantie afwezig, zodat vlak na ontdekking werd gesuggereerd dat het om een andere zou gaan. Al snel maakten foto's duidelijk dat toch het bekende individu was opgedoken. De bult was flink geslonken, maar nog steeds herkenbaar. De plek rond de knobbel leek vaal geschuurd, en dit was ook op eerdere foto's te zien. Dit individuele kenmerk linkte de pelikaan ook met zijn verblijf in Duitsland (2014) en Zwitserland (2015).
Status
De Roze Pelikaan is niet geringd en zit gaaf in het kleed, maar tegenwoordig worden vogels van vogelparken e.d. ook wel gechipt. Dit is natuurlijk aan de buitenkant niet te zien. Door zijn gedrag wordt de vogel in Zwitserland en Duitsland als ontsnapt beschouwd. Voor België kon ik zo snel geen beoordeling vinden. De Nederlandse commissie, de CDNA, heeft de Roze Pelikaan wel als wild exemplaar aanvaard.
De Roze Pelikaan in Gelderland
Voor Gelderland zijn circa zeven waarnemingen van de Roze Pelikaan bekend. Slechts twee hiervan, tevens de eersten voor de provincie, zijn aanvaard. De eerste vogel hing rond in het gebied bij Elden en de Meinerswijk ten zuiden van Arnhem en is aanvaard voor de periodes 29 november tot en met 13 december 1987 en van 5 januari - 7 februari 1988.
(waarnemingen op waarneming.nl hier te bekijken).
(waarnemingen op waarneming.nl hier te bekijken).
Opmerkelijk is de waarneming door twee vogelaars van een adult op 21 november 1987 in het gebied de Oude Waal bij de Bijland bij Tolkamer. Deze is tot heden (4 april 2016) niet ingediend of bekend bij de CDNA Dit is vóór de vogel van Arnhem, maar ná de pleisteraar bij Havelte, Drenthe van 9 tot en met 13 november 1987. Deze waarneming werd niet meegenomen in de beoordeling door de CDNA, die de vogel van Havelte en Arnhem als dezelfde beschouwt.
De tweede aanvaarde Roze Pelikaan voor de provincie kon door een viertal vogelaars, op 6 mei 2006 bezig met een big day, een half uur worden bekeken, terwijl deze cirkelend over Hummelo naar het noorden trok en onder andere opdook in Friesland en Noord-Holland.
 |
| De Roze Pelikaan van Elden in de Gelderlander, 8 december 1987 (met dank aan Aart Vink voor de foto) |
Er zijn twee gevallen waarbij het om ontsnapte exemplaren ging. Van 6 tot en met 11 september 2010 hing 'Hetty', een exemplaar uit Ouwehands Dierenpark, rond langs de Nederrijn en liet zich onder andere bekijken in de Schoutenwaard, Klaverwaard, de Blauwe Kamer en het Binnenveld bij Wageningen. In het andere geval gaat het om een pelikaan die op 19 november 2011 over de Huissense Waard bij Huissen naar het noordoosten trok. Mogelijk ging het hierbij om 'Florien', een adult vrouwtje die eerder op diverse plekken in Nederland werd gezien, maar zich op 22 oktober 2011 bij Schwegenheim in Duitsland te pletter vloog tegen een windmolen.
Twee waarnemingen waar helaas niks mee kon worden gedaan door gebrek aan documentatie, en dan ook niet werden ingediend bij de CDNA, dateren van 29 april 2005. Rond één uur 's middags werd eerst een naar west cirkelende Roze Pelikaan boven het centrum van Nijmegen waargenomen, waarna tweeënhalf uur later iemand zeer waarschijnlijk dezelfde vogel vliegend boven Wageningen aan trof.
Dankwoord
Ik dank Erik de Waard, Rob Zweers en Tom Kruissink hartelijk voor het mogen gebruiken van hun foto's. Peter de Vries zocht voor mij de status uit van de Duitse aanvaarding. Aart Vink stelde de pagina uit de Gelderlander beschikbaar. Dankzij gegevens van onder meer Waarneming.nl en diverse buitenlandse waarnemingensites was het mogelijk om het chronologische overzicht te maken.
Referenties
de By, R.A. & Winkelman, J.E. 1988. Zeldzame en schaarse vogels in Nederland in 1987. Limosa 61(3-4): 163-174
Haas, M., Slaterus, R. & CDNA. 2015. rare birds in the Netherland in 2014. Dutch Birding 37(6): 361-391
van Hoorn, G. 2015. Roze Pelikaan aan de IJssel. Vlerk 32(4): 180-183
Lensink, R. 1988. Rose Pelikaan bij Arnhem. Vlerk 5(3): 67-70
Ovaa, A., van der Laan, J, Berlijn, M & CDNA. 2008. Rare birds in the Netherlands in 2007. Dutch Birding 30(6): 369-389
Zwaaneveld, J. & Ebels, E.B. 1994. Roze Pelikanen in Nederland in november 1987-februari 1988 en mei 1990. Dutch Birding 16(3): 106-110
webreferenties
Waarneming.nl - Forum -
Wester, R. 2015. Roze Pelikaan Pelecanus onocrotalus. Avifauna van Gelderland. Website
Schweizerischen Avifaunistischen Kommission. 2015. Protokoll der Sitzung der Schweizerischen Avifaunistischen Kommission. 5-11-2015
Observation.org - Roze Pelikaan
afbeeldingen
Rob Lensink, Roze Pelikaan Malden, Limosa 61(3-4): p164
WAARNEMINGEN EN INFORMATIE GEZOCHT
Heeft u nog een Roze Pelikaan in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
____________________________________
Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland
Geen opmerkingen:
Een reactie posten